Monday, 24 July 2017

Film review: ‘Lipstick Under My Burkha’- Bold and Beautiful


Review By: Mayur Patel

The movie picked interest of many since the release of the trailer. Then happened the big issue when the censor board refused to certify it citing it’s too explicit to be released in India. The makers fought and got the movie released. In between, ‘Lipstick Under My Burkha’ got screened in 35 international film festivals and won 11 awards, not to forget the nomination at the Golden Globe Awards. Because of all the brouhaha, expectations and curiosity were high, and when I watched this most controversial film of this year, the only word that came out of my mouth was- WOW..!   
From time to time, Bollywood has produced movies based on women-centric issues such as Sexual Harassment and Rape--PINK and MOM being the latest examples—but when it comes to ‘sexual rights of women’, there hardly has been anything except Tabu starrer ‘Astitva’.(correct me if there has been any such movie.) So producer Prakash Jha brings to us ‘Lipstick Under My Burkha’, a unique flick with a hardcore theme of women ‘sexual’ liberation.
It’s a story of four women whose rights and aspirations have been denied by the male dominant Indian society. There is a teenager Rihanna (Plabita Borthakur) who wants to become like the American pop-star Miley Cyrus but can’t reach her dreams because of her family’s poor financial condition. There is Leela (Aahana Kumra) who runs a beauty-parlor and seeks an escape from the middleclass mentality of Bhopal but can’t because of her indebted mother. There is shirin (Konkana Sen Sharma) who wants to be a helping hand to her family by working as a salesgirl, but can’t because of an orthodox husband. And there is a 55-year-old widow Bua-ji (Ratna Pathak Shah) who wants to rekindle her life but can’t because of the social pressure of living a limited life for the rest of her life. The Four Women eventually dare to step out of the circle drawn by the society. What happens to them is the rest of ‘Lipstick Under My Burkha’.
Everything about LUMB is believable, be it the characters, the dialogues, the art designing, the costumes and the turn of events. The casting is perfect and all the actors are awesomely natural. While Ratnaji, as an aged woman getting attracted to a young swimming-instructor, gives one of her career-best performances, the other three girls, too, are extremely effective. Ratnaji’s voiceover has been used so nicely throughout the film. Ahana’s character is the boldest, and she did fine justice to the demand of her role. Konkana and Plabita are equally intense. Though a women-oriented movie, we have got some really interesting male characters, too. Of the guys, Vikrant Massey as the tapori-type photographer is the best. Sushant Singh as an orthodox Indian husband, Vaibbhav Tatwawdi as the over-enthusiastic groom and the young man as the swimming instructor (comment his name if you know it) are also fine.
No idea what the censor board has censored, but whatever has been left is also shocking. It’s a treat to watch the Dabang Heroines here. LUMB has got a girl who likes to make her own MMS while having the intimate time with her boyfriend, and an elderly lady who reaches climax with the help of Phone-Sex..! There is a scene in which the angry boy starts leaving the girl in the middle of the ‘encounter’, and the girl says urgently, ‘sex to khatam kar le.’ The same girl unabashedly demands sex from her fiancé before marriage. And believe me, these are just a few of the many OMG scenes. Wonder what the movie would be like prior censoring..!
However explicit the scenes are, they have been picturised fantastically and don’t seem vulgar. The credit goes to the Director Alankrita Shrivastava, who, being a woman, has handled the sexual aspect of a woman so deftly. While ‘Burkha’ represents the Rigorous Rules set by the society for women, ‘Lipstic’ is the symbol of the tiny-little Rebellious Moves that women dare to take in everyday life. The good thing is that the director has not let the film slip into typical Rona-Dhona, and kept the tone light and humorous throughout the film.
LUMB doesn’t boast on sexual content only, it talks about other issues too, such as, a woman must have the right of saying ‘No’ to her husband when he compels her for sex, and a woman must not sacrifice her aspirations for the sake of her family.
Putting the raunchy scenes aside, which is hard to do for they are so engaging, there are scenes which hit hard to one’s sensitivity. I particularly loved the scene when Konkana goes to the beauty-parlor for waxing and talks to Leela about the hidden secrets of her marriage life. The chat between Leela and her mother, who poses nude in an art gallery to earn for her family, and the lines exchanged by the ladies in the climactic scene are also nice.
All in all, ‘Lipstick Under My Burkha’ is a fabulous film which must not be missed by those who are adult, not only physically, but mentally, too. I would give it 4 Lipsticks out of 5. 



Sunday, 23 July 2017

ફિલ્મ રિવ્યૂઃ ‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’ વુમન લિબરેશનને પોંખતી બોલ્ડ, બિન્ધાસ્ત, બેબાક પ્રસ્તુતિ…



રિવ્યૂ બાયઃ મયૂર પટેલ
નોંધઃ ચોખલિયાઓએ અહીંથી જ અટકી જવું. ફિલ્મ જેટલી બોલ્ડ છે, કંઈક એવી જ ભાષાનો પ્રયોગ આ રિવ્યૂમાં થયો છે. દિમાગના બારી-બારણાં ખુલ્લા રાખ્યા હોય એવા લોકો જ આગળ વાંચે. બાકીના ભજનકિર્તનમાં ધ્યાન પરોવે…

ટ્રેલર જોયેલું ત્યારથી જ ફિલ્મ જોવાની જિજ્ઞાસા જન્મેલી. ફિલ્મમાં દર્શાવાયેલા ‘ઉઘાડા દ્રશ્યોને લીધે’ સેન્સર બોર્ડે ફિલ્મને સર્ટિફિકેટ જ આપવાની ના પાડી દીધેલી, એની બબાલ ખૂબ ગાજી. ફિલ્મમેકર્સ રીતસર લડ્યા અને ફિલ્મને રજૂ કરાવીને જ જંપ્યા. દુનિયાભરના ૩૫ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ્સમાં રજૂઆત પામીને ૧૧ એવોર્ડ જીતી ચૂકેલી અને ‘ઓસ્કાર’ પછી સૌથી લોકપ્રિય ગણાતા ‘ગોલ્ડન ગ્લોબ’ એવોર્ડમાં ઓલરેડી બેસ્ટ ફિલ્મનું નોમિનેશન મેળવી ચૂકેલી ‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’ જોઈને મોંમાંથી એક જ શબ્દ નીકળ્યો- વાઉ..!
વુમન લિબરેશન એટલે કે મહિલા સ્વાતંત્ર્ય વિશે આપણે ત્યાં ઘણી ફિલ્મો બની ચૂકી છે અને એમાંની મોટાભાગની ‘શિક્ષણ, કરિયરની પસંદગી, આર્થિક સ્વતંત્રતા જેવા હકો કોઈપણ સ્ત્રીને એક પુરુષને મળે છે એટલી જ સમાનતાથી મળવા જોઈએ’ એવા વિષયો પર બની છે. બળાત્કાર અને જાતિય સતામણી જેવા સબજેક્ટ્સ પર પણ છાશવારે ‘પિંક’ અને ‘મોમ’ જેવી ફિલ્મો બનતી રહે છે. પણ, લેકિન, કિન્તુ, પરન્તુ… સ્ત્રીના સેક્સ્યુઅલ લિબરેશન(જાતિય હકો)ને કેન્દ્ર સ્થાને રાખીને બોલિવુડમાં તબુ સ્ટારર ‘અસ્તિત્વ’ને બાદ કરતાં ભાગ્યે જ કશું કામ થયું છે. (થયું હોય અને કોઈને જાણ હોય તો મને જણાવવાની છૂટ છે) આવા સંવેદનશીલ વિષય પર ‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’ લઈને આવ્યા છે હંમેશાં માતબર કહી શકાય એવી સામાજિક ફિલ્મો આપવા માટે પંકાયેલા પ્રકાશ ઝા. 
વિવાદોના વંટોળ સર્જી રહેલી ‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’ વાર્તા છે અલગ અલગ વયજૂથની ચાર મહિલાઓની, જેઓ પુરુષપ્રધાન સમાજમાં એમના અસ્તિત્વની ખોજ અને મૂળભૂત હકો માટે સંઘર્ષ કરી રહી છે. વાત છે કોલેજમાં ભણતી ટીનેજર રિહાન્ના(પ્લાબિતા બોરઠાકુર)ની જે અમેરિકન પોપસ્ટાર માઇલી સાયરસ જેવી બનવા માગે છે, પણ રૂઢિચુસ્ત મુસ્લિમ પરિવારમાં લાગેલું ગરીબીનું ગ્રહણ તેને ઊંચી ઉડાન ભરતા અટકાવતું રહે છે. વાત છે બ્યૂટિપાર્લર ચલાવતી યુવાન લીલા(અહાના કુમરા)ની જે ભોપાલ જેવા નાના શહેરની સંકુચિત માનસિકતાની જકડન તોડીને કરિયર ઘડવા દિલ્હી ભાગી જવા ઈચ્છે છે, પણ નર્કવાસી બાપનું માથે પડેલું દેવું અને માતાની ‘વિશેષ’ મજબૂરી બેડી બનીને તેના પગમાં પડ્યા છે. વાત છે ત્રીસી વટાવી ચૂકેલી શિરિન(કોંકણા સેન શર્મા)ની જેને સેલ્સગર્લનું કામ કરીને પગભર થઈ પરિવારને મદદરૂપ થવાની મહેચ્છા છે, પણ ઓરતને બચ્ચા જણવાનું મશીન સમજીને એને ઘરમાં ગોંધી રાખતા મરદ સામે લાચાર છે. વાત છે આધેડ ઉંમરની બુઆજી(રત્ના પાઠક શાહ)ની જેના અરમાન કમસીન કિશોરીની જેમ મહોરી ઊઠ્યા છે, પણ ‘લોગ ક્યા કહેંગે’ના ડરને લીધે એ મન મારીને જીવતી જાય છે. અધૂરપમાં શ્વસતી ચાર જિંદગીઓ સમાજના ઠેકેદારોએ રચેલા કુંડાળાને ઓળંગવા જાય ત્યારે શું થાય એની અદ્‍ભુત દાસ્તાન એટલે ‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’.  
ભોપાલમાં આવેલા ખખડધજ મકાન ‘હવાઈ મંઝિલ’ની માલકણ છે બુઆજી. નામ તો એમનું ઉષા પરમાર, પણ જાલિમ જમાનાએ ૫૫ વર્ષીય એ વિધવાને ‘બુઆજી… બુઆજી…’ કહી કહીને અકાળે વૃદ્ધ બનાવી દીધી છે. નાના-મોટા સૌના મોંએ ‘બુઆજી’ સાંભળવાની આદત એટલી હદે થઈ ગયેલી કે કોઈ નામ પૂછે ત્યારે ‘ઉષા’ બોલતાંય વાર લાગે. મધ્યમવર્ગી પરિવાર સાથે રહેતાં બુઆજીની ‘હવાઈ મંઝિલ’માં ગ્રાઉન્ડ ફ્લોર પર ભાડે અપાયેલા નાના નાના કમરાઓમાં રહે છે શિરિન, લીલા અને રિહાન્નાના પરિવાર. ચારે સ્ત્રીઓ ભાગ્યેજ ભેગી થાય છે પણ સંજોગો એવા સર્જાય છે કે… જવા દો, વધુ નથી કહેવું.          
ફિલ્મ કોઈપણ તામઝામ વિના અત્યંત સહજ રીતે આગળ વધે છે. વાતાવરણ એવું સરસ કે જાણે પડોસની ઘટનાઓ જોઈ રહ્યા હોય. ન કોઈ ફિલ્મીવેડાં કે ન કોઈ ઓવરએક્ટિંગ. તમામ કલાકારો અત્યંત નેચરલ. ફિલ્મનું કાસ્ટિંગ સુપર્બ. એક પણ કલાકાર ખોટી જગ્યાએ નથી મૂકાયો. અભિનયમાં બધાં જ ગ્રેટ, પણ રત્ના પાઠક શાહ ‘ધ બેસ્ટ’. આધેડ વયની વિધવા સ્ત્રીને એનાથી અડધાથીય ઓછી ઉંમરના યુવાન તરફ આકર્ષણ થાય ત્યારે એ જે કશ્મકશમાંથી ગુજરે છે એને રત્નાજીએ આબાદ ઉપસાવી છે. એમના એક્સ્પ્રેશન્સ, એમની ડાયલોગ ડિલિવરી બધ્ધું જ પર્ફેક્ટ. અહાનાનું કેરેક્ટર સૌથી વધુ બોલ્ડ, સૌથી વધુ ઇન્ટિમેટ સીન્સ પણ એને ફાળે જ આવ્યા છે, જેને એણે બેધડક નિભાવ્યા છે. મને હંમેશાં ગમતી કોંકણા સેન શર્મા અત્યંત અસરકારક તો પ્લાબિતા(કેટલું અટપટું નામ! પણ છોકરી છે ખૂબ જ સુંદર) પણ એટલી જ ઇફેક્ટિવ. રખે માનતા કે ફિલ્મ મહિલાકેન્દ્રી છે એટલે બધાં પુરુષો વિલન જ હોય. અહીં ફની કહી શકાય એવા પુરુષોય છે અને સ્ત્રીને સપોર્ટ કરનારા પુરુષોય છે. ટપોરી ટાઇપ ફોટોગ્રાફર તરીકે ‘વિક્રાંત મેસી’ મેલ એક્ટર્સમાં નંબર વન. ટિપિકલ ઇન્ડિયન હસબન્ડ બનતો ‘સુશાંત સિંહ’, લગ્નોત્સુક ‘વૈભવ તતવાવડી’ અને સ્વિમિંગ ઇન્સ્ટ્રકચર બનતો અદાકાર (એનું નામ નથી ખબર) પણ ફાઇન.
સેન્સરે ફિલ્મમાંથી શું શું કાપ્યું એ તો ખબર નથી, પણ કાપકૂપ પછી પણ સૌથી વધુ ચર્ચાસ્પદ બનેલા સેક્સના સીન્સ અહીં ઘણા બધા છે. હિરોઇનોની દબંગાઈ ‘જોવાલાયક’ છે, પછી એ બોયફ્રેન્ડ સાથે અંગત ક્ષણોનો એમ.એમ.એસ. બનાવતી લીલા હોય કે પછી ‘ફોન સેક્સ’ દ્વારા વર્ષોથી ખોવાઈ ગયેલો ‘ક્લાઇમેક્સ’ મેળવતી બુઆજી હોય..! એક સીનમાં તો અંતરંગ ક્ષણો દરમિયાન રૂઠેલો બોયફ્રેન્ડ છોકરીને અધૂરી છોડીને જવા લાગે ત્યારે છોકરી બેધડક કહે છે, ‘સેક્સ તો (ખતમ) કર લે..!’ આ જ છોકરી એના ફિયાન્સ પાસે લગ્ન પહેલા જ સેક્સની ડિમાન્ડ કરતી બતાવી છે..!
આ અને આવા તો ઘણા ‘ઓહ, માય ગોડ…’ ટાઇપ સીન છે ફિલ્મમાં. ત્યારે થાય એમ કે, કાપ્યા પછી આટલું બધું ને આવું બધું છે, તો કાપ્યા વગર તો કેવું કેવું અને કેટલું બધું હશે..! જોકે, આવા બધાં જ દૃશ્યો અત્યંત કળાત્મક રીતે ફિલ્માવાયા છે અને ક્યાંક બિભત્સ કે વલ્ગર નથી લાગતાં. નથી લાગતાં એનું કારણ કદાચ એ પણ છે કે, ફિલ્મની ડિરેક્ટર મહિલા છે. અલંક્રિતા શ્રીવાસ્તવે સ્ત્રીની સેક્સ્યુઆલિટીને જબ્બર અંદાજમાં જબાન આપી છે. એણે જિન્સને કોલેજિયન યુવતીઓની આઝાદી સાથે સાંકળી છે, તો ‘બુરખો’ સમાજ દ્વારા સ્ત્રીઓ માટે નિર્ધારિત કરાયેલા નિતિનિયમોનું પ્રતિક છે. અને ‘લિપસ્ટિક’ છે એ નિતિનિયમોની ઐસીતૈસી કરી એમને ઠેકી જવાનું સાહસ દાખવતો વુમનપાવર. (આપણા દેશમાં દાયકાઓથી લિપસ્ટિક સ્ત્રી-સ્વાતંત્ર્યનું પ્રતીક બની રહી છે. યાદ આવે છે એ જમાનો જ્યારે ૮૦ના દાયકામાં ગામડાની સ્ત્રીઓ શુભ પ્રસંગોએ ડરતાં ડરતાં લિપસ્ટિક-પ્રયોગ કરતી. ત્યાં સુધી સમાજે મેકઅપ તરીકે એકમાત્ર કાજળ જ વાપરવાની સ્ત્રીઓને છૂટ આપી હતી. બાળક તરીકે મને મહિલાવૃંદમાં આંટાફેરા કરવાની છૂટ હતી એટલે એ સમયે લિપસ્ટિક લગાડ્યા બાદ સ્ત્રીમાં આવી જતી ‘ક્ષોભજનક સભાનતા’ અને એ વિષયમાં છેડાતો દબાયેલો ગણગણાટ હજુય મને યાદ છે. એવી સ્ત્રીઓ તરફ વડીલો અણગમાપૂર્વક જોઈ રહેતા ત્યારે મનમાં પ્રશ્ન ઉદ્‍ભવતો કે ફક્ત એક અદની લિપસ્ટિક લગાડવાથી સ્ત્રી બેશરમ ગણાઈ જાય..? ઘર-પરિવારને સાચવવા જાત નીચોવી નાંખતી સ્ત્રીને શું આટલી નાનકી-શી આઝાદીય નહીં..?) ભારતની મધ્યમવર્ગી અને ગરીબ મહિલાના સુંદર દેખાવાની હોંશ પૂરી કરતી લિપસ્ટિકને અલંક્રિતાએ બહુ જ સચોટ રીતે પ્રસ્તુત કરી છે. આખી ફિલ્મ કોઈપણ પ્રકારના બોજ વિના વહેતી જાય છે, અને એ અલંક્રિતાની જીત ગણાય. અહીં બધું કોમિક અંદાજમાં, હળવાફૂલ મિજાજમાં બનતું રહે છે. જોવાની મજ્જા પડી જાય એ રીતે.
‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’માં બધું સેક્સની ઈર્દગિર્દ જ ઘૂમ્યા કરે છે એવુંય નથી. સ્ત્રીને એની ઈચ્છા મુજબ, એને ગમતા પુરુષ સાથે સેક્સયુઅલ સંબંધો બાંધવાની છૂટ હોવી જ જોઈએ, અને એમાં મારા, તમારા કે કોઈના પણ બાપને અડચણરૂપ બનવાનો કોઈ હક નથી, એવી હાર્ડકોર સેન્ટ્રલ થીમ પર બનેલી આ ફિલ્મ સ્ત્રીના સેક્સયુઅલ રાઇટ્સ ઉપરાંત પણ ઘણા મુદ્દા છેડે છે. જેમકે, પતિની ઈચ્છાને વશ થઈને પરાણે બિસ્તરમાં જોતરાવાની મજબૂરી, અને ઘર-પરિવારની આર્થિક હાલત સુધારવા બલિએ ચડતો સ્ત્રીનો પ્રેમ.       
સેક્સના દૃશ્યોને બાજુ પર મૂકો (મૂકાય એમ તો નથી જ...! એવા યાદગાર અને રોચક છે, ભાઆઆઆઈ…) તો એ ઉપરાંત પણ ફિલ્મમાં ઘણા સીન્સ એટલા ચોટદાર છે કે સીધા કાળજે ઘા કરે. બ્યૂટિપાર્લરમાં વેક્સિંગ કરાવવા ગયેલી શિરિન અને લીલા વચ્ચે થતો સંવાદ… ઘરનો ચૂલો ચલાવવા નિર્વસ્ત્ર થવાની મજબૂરી વેઠતી મા-દીકરી… અને ક્લાઇમેક્સ સીનમાં એકબીજાના દુઃખમાં સહભાગી થતી ચાર પરાસ્ત સાહસિકાઓ…
‘લિપસ્ટિક અન્ડર માય બુરખા’ સિનેમા નામની કળાની કસોટી પર બધી રીતે ખરી ઉતરે છે. આવી આ બિન્ધાસ્ત, બેબાક. બેધડક ફિલ્મને મારા તરફથી પાંચમાંથી સ્ટાર્સ. જોજો જરૂર, પણ ઓનલી ફોર એડલ્ટ્સ. એવા એડલ્ટ્સ માટે જે ફક્ત શારીરિક દ્રષ્ટિએ જ નહીં, માનસિક રીતે પણ પુખ્ત હોય.

                                               ફોટોફિનિશ
થિયેટરમાંથી બહાર આવ્યો ત્યારે મેં ઓલરેડી ફિલ્મ જોઈ લીધી છે એ હકીકતથી બેખબર પાર્કિંગ-વૉચમેને એની ગામઠી બોલીમાં મને વણમાગી સલાહ આપી હતી, ‘લિપસટિક માય બુરખા ફિલમ મત દેખના, સાહબ. બહોત હી બેકાર ફિલમ હૈ.’ મનમાં થયું કે એ કમઅક્કલ આદમીની સડેલી માનસિકતાને કડક શબ્દોમાં ઝાટકી કાઢું, પણ પછી થયું કે, એનો શું ફાયદો? મોટાભાગના ભારતીય પુરુષો સ્ત્રીને પગની જૂતી સમજવાની માનસિક બીમારી લઈને જ જીવતા હોય, ત્યારે કેટકેટલાને ઝાટકવાના? મુદ્દો વિચારવા જેવો છે, નહીં..? પત્ની-મા-બહેનના હકો પર તરાપ મારીને બેઠેલા પુરુષો પોતાની દીકરીને નજરમાં રાખી વિચારી જુએ. સોચ બદલ જાયેગી આપકી…
     
      

  
  

Wednesday, 19 July 2017



Film review: ‘Jagga Jasoos’ a musical adventure into the dreamy world
Review by: Mayur Patel

Expectations were high since watching the trailer of ‘Jagga Jasoos’, also because Basu-Kapoor duo has given us a classic, a five-star movie, like ‘Barfi’. Thankfully, JJ doesn’t disappoint to a large extent.

A boy, grown up in an orphanage, is a stutterer because of what he is shy and under-confident. He expresses himself by singing. Having a great sense for detailing, he eventually becomes an unofficial Jasoos aka detective and starts solving mysteries. Interesting concept turns into an okaiesh screenplay, but results into a well-executed comic adventure.

Lyrical Dialogue Baazi, woven so nicely into the proceedings, lightens the mood of the film. Pritam’s music is a winner here. Choreography is unique and Kapoor-Kaif did full justice to it. Camera work is of international standard. Each and every frame of the movie is ‘painted’ with great finesse. After all it’s a Disney Presentation. It’s the abundance of color and crystal clear cinematography that makes JJ immensely good-looking. 

After ‘Barfi’ and ‘Rock star’, Ranbir Kapoor shines bright yet again. He radiates positivity throughout the movie which adds life into the tale. Katrina is much better than what she has been in the past. The biggest achievement for her is that her accent doesn’t bother your ears. Her chemistry with Kapoor is superlative. No shades of their break-up is visible anywhere. Such professionalism! Shashvat Chaterjee as Tooti-Phooti and Saurabh Shukla as the Baddy are fabulous in their parts.

The flip side of JJ is the length. 161 minutes!! It doesn’t get boring but feels a bit stretched towards the ending. Songs like ‘khana khake…’ and ‘Nimboo pani…’ would have been easily trimmed without disturbing the narrative. The action in the climax is good but could have been better. A little more slickness was needed there. The film, as we all know, has been shot, re-shot, and shot-again, but the editing is so smooth that it doesn’t seem jerky or patchy at any point.

Ranbir’s hairstyle is copied from the famous cartoon character TinTin, a moment in an action sequesnce is also copied from the last Tintin movie, and JJ boasts on the shadows of several hollywood movies, but all these copy-pasting is pardoned because this hath-ki-safai as been done so cleverly by the captain of the ship- Anurag Basu.

JJ has a nice twist in the ending, which promises an interesting sequel. In all, this musical adventure comedy is worth your bucks. take your kids with you. they’re gonna love it. 3.5 stars from me.





ફિલ્મ રિવ્યૂઃમોમશ્રીદેવી કેમ સુપરસ્ટાર હતી એની વધુ એક સાબિતી

રિવ્યૂ બાયઃ મયૂર પટેલ ( પોસ્ટ ફક્ત ફિલ્મ રિવ્યૂ નથી. શ્રી-અદ્ભુત-દેવીને અપાયેલી આદરાંજલિ છે. ધીરજપૂર્વક વાંચજો, બહુ માહિતીપ્રદ છે શ્રીદેવી-પુરાણ. ફક્ત ફિલ્મનો રિવ્યૂ વાંચવો હોય તો કૂદકો મારો છેલ્લા પેરેગ્રાફ પર)

શ્રીદેવી. લાઇફનો પહેલો ક્રશ. પહેલા પહેલા પ્યાર. કોઈપણ પ્રકારના લૈંગિક આકર્ષણ વિનાનો શુદ્ધ-સાત્વિક-દૈવી પ્રેમ. શ્રીદેવીનો ઉદય એટલે ૧૯૮૦ના દાયકાનો મધ્ય ભાગ. હું ત્યારે ટાબરિયો. સ્કૂલના શરૂઆતના વર્ષો. દૂરદર્શની માયામાં ભારત ઓલરેડી લપેટાયેલું હતું એવામાં વીડિયો કેસેટનું વાવાઝોડું ફૂંકાયું અને સિનેમા હોલ ખાલી જવા લાગેલા વર્ષો. મારાથી ૨૦ વર્ષ મોટા કઝિને શરૂ કરેલી વીડિયો લાયબ્રેરી વલસાડમાં ધમધોકાર ચાલવા માંડેલી એમાં અમારા ૨૨-૨૫ જણાના સંયુક્ત કુટુંબને જલસો પડી ગયેલો. બપોરે સ્કૂલથી ઘરે પાછો ફરું ત્યારે કોઈ ને કોઈ ફિલ્મ ચાલતી હોય એટલે દફતર પડતું મૂકીને સીધ્ધા ટીવી-વીસીઆરની સામે ખાબકવાનું. બચ્ચનબાબુની ફિલ્મો ડચકાં ખાવા લાગી પછી એક્શનને નામે જે એકથી એક ચઢિયાતી વાહિયાત ફિલ્મો - વર્ષોમાં બનેલી અરસામાં બોલિવુડ સાથે મારો પરિચય કેળવાયો.(મારા વાર્તા-લેખનમાં ક્લિયર વિઝ્યુઅલની સચોટતા આવી તે ફિલ્મો જોવાના ગાંડા શોખને લીધે.) આજની પેઢી કદાચ નહીં માને પણ સમયે ફિલ્મના રિવ્યૂ આપનારને પૂછવામાં આવતું, ‘ફિલ્મમાં કેટલી ફાઇટ છે?’ કે પછીકેટલા ગાઇન છે?’ બોલો..! ફિલ્મ નામની કળા બોલિવુડમાં એટલી પછાત અવસ્થામાં આવી ગયેલી કે કોઈ ફિલ્મની લાયકાતનો ક્રાઇટેરિયા આવા તુચ્છ સવાલો થઈ ગયેલા. વિકૃત દિમાગના પુરુષો તો દાઢમાં એમેય પૂછી લેતાં કે, ‘રેપ સીન છે કે નીં?’ અને એમની ઈચ્છાપૂર્તિ માટે બોલિવુડે રણજિતો ને શક્તિ કપૂરો ને રઝા મુરાદો ને ગુલશન ગ્રોવરોને પૂરી અનુકૂળતા કરી આપી હતી.

સતત માથે મરાતી ડી-ગ્રેડ ફિલ્મોના જમાનામાં ચેન્નઈથી ઊડીને આવી એક પરી- શ્રીદેવી. આહાહાશું એનું રૂપ ને શું એનું વ્યક્તિત્વ..! ‘હિમ્મતવાલામાં જમ્પિંગ જેક જીતુભાઈ સાથે એણે એવા તો ઠુમકા લગાવ્યા કે લોકો ફિદા-ફિદા થઈ ગયા. સિનેપ્રેમીઓ માની નહોતા શકતા કે શ્રીદેવી જે મોટા-ભદ્દા નાક સાથે થોડા વર્ષો અગાઉજુલીમાં હિરોઇનની નાની બહેન તરીકે દેખાયેલી. શ્રીદેવીનું ધાંયધાંય રૂપ જોયા પછી મારા બાળમાનસમાં સજ્જડ છપાઈ ગયેલું કે ખૂબસૂરતી કોને કહેવાય અને સ્ત્રી કેવી હોવી જોઈએ..!

શ્રીદેવી સાથે એન્ટ્રી મારેલી સાઉથની બીજી બ્યૂટી જયા પ્રદાએ. બંને વચ્ચેની દુશ્મનાવટ એક આખું પ્રકરણ રચી શકાય એટલી ગહેરી હતી(એવું શ્રી-માધુરીનું). રાજેશ ખન્ના અને જીતેન્દ્ર સાથે કુલા મટકાવી-મટકાવી નાચવાની સ્પર્ધામાં બંને લગોલગ રહી પણ નંબર વન બનવાનું સૌભાગ્ય તો એક ને મળે ને. રેખાનો સૂર્ય આમેય અસ્તાચળે હતો. બોલિવુડ ફિમેલ સુપરસ્ટારના ઉદયની રાહ જોતું ટાંપીને બેઠું હતું. જનતાએ દેવી-જયા બંનેને તક આપી, પણ કટ્ટર હરિફાઈને અંતે બાજી મારી ગઈ શ્રી. ૧૯૮૬માં આવેલી સુપરહિટનગીનામાં એણે ઈચ્છાધારી નાગણનું રૂપ એવું તો ધર્યું કેનાગિનની નાગણ રીના રોય પણ ઝાંખી પડી જાય. ૧૯૮૭નીમિસ્ટર ઇન્ડિયા હવાહવાઈને આસમાનની બુલંદીઓ પર બેસાડી દીધી. ૧૯૮૯નીચાંદનીઅનેચાલબાઝની સુપરડુપર સક્સેસનો શ્રેય પણ શ્રી લઈ ગઈ.

માનવામાં આવે એવી એક હકીકત છે કે જમાનામાં ફિલ્મ દીઠ ૫૦ લાખ ચાર્જ કરતી શ્રીદેવીનો દબદબો એવો હતો કે પ્રોડ્યુસરે તેને પ્રતિદિન ૩૦૦૦ રૂપિયાફૂડ એન્ટ ફ્યુલ ચાર્જપેટે અલગથી આપવા પડતા. આવી સાહ્યબી તો ભઈ બચ્ચનસાબનેય નસીબ નહોતી થઈ. ‘શ્રીદેવી એટલે સુપરહિટનું ગણિત એટલું સજ્જડ બની ગયું હતું કે પ્રોડ્યુસર શ્રીને રાજી રાખવા નાણાંની કોથળી ખુશીખુશી ખોલી આપતાં. જમાનામાં મારા બાપાની માસિક આવક રોકડા ૨૦૦૦ રૂપિયા હતા. એટલામાં ઘર હો ચાલી જતું ને બચત હો થતી. એટલે વિચારી જોજો કે શ્રીના ડેઇલી ૩૦૦૦ રૂપરડીનો એક્સ્ટ્રા ચાર્જ (કે વગર બંદૂકની ઊઘરાણી!) સસ્તાઈના જમાનામાં કેટલો મોટો ગણાય!

ક્વિન ઓફ બોલિવુડનો દરજ્જો મળ્યા બાદ શ્રી એટલી સાવધ થઈ ગઈ કે ફિલ્મની કહાની એની ઈર્દગિર્દ ઘૂમતી હોય તો ફિલ્મ સ્વીકારે. એનો સૌથી મોટો લોસ સિનેપ્રેમીઓને થયો કે બચ્ચનસા સાથેને ફિલ્મોય સતત નકારતી રહી. કરિયરની શરૂઆતમાં તેણે બીગ બી સાથેઇન્સાનિયતઅનેઆખરી રાસ્તાકરેલી પણ પછીની તમામ ઓફરનેઇલ્લેકરી દેતી કેમ કે બીગ બી હોય પછી હિરોઈનને ફાળે શોભાની પૂતળી બનવા સિવાય કંઈ કરવાનું આવે. શ્રીએ રિજેક્ટ કરેલી ફિલ્મો પછી પ્રદાઓ, શેષાદ્રીઓ અને અમૃતા સિંઘોને ફાળે જતી, ને બધીઓને મળતી સ્ક્રીનસ્પેસ જોઈને શ્રીના રિજેક્શન બદલ માન થતું. બચ્ચનબાબુ ખુદ શ્રી સાથે કામ કરવા ઈચ્છતા હોવા છતાં દેવી એમના પર પ્રસન્ન નહોતાં થતાં. અને એનો લાભ બીજા મેલ એક્ટર્સને થતો. શ્રીદેવીની ફિલ્મો બોક્સ ઓફિસ પર હિટ થવાની શક્યતાઓ એટલી ઊજળી રહેતી કે જમાનાના સ્ટાર અભિનેતાઓ પણ શ્રીની સામે ઝાંખા પડે એવા રોલ્સ કરવા તૈયાર થઈ જતાં, પછી જેકી શ્રોફ હોય, અનિલ કપૂર હોય, સની દેઓલ, મિથુન કે ઈવન રજનીસરહોય. શ્રી સ્ક્રીન પર ભલભલાનેખાઈજતી. પર્સનાલિટી એટલી દમદાર કે રીતરસ છવાઈ જતી. ‘લમ્હેં’, ‘ગુમરાહ’, ‘લાડલા’, ‘જુદાઈ’… તેના ખાતામાં બોલતી અગણિત ફિલ્મોનો અસલીહિરોશ્રી હતી. અહીં નોંધ કરી તો એની બહુ જાણીતી ફિલ્મો. બાકી તેની ફ્લોપ ગયેલી કે ઓછી ચાલેલી (‘સદમા’, ‘જાગ ઊઠા ઇન્સાન’, ‘આર્મી’) ફિલ્મોમાંય કેન્દ્રસ્થાને તો હંમેશાં રહેતી. આને કહેવાય સ્ટાર પાવર..! એનો દબદબો કહો તો દબદબો અને એકહથ્થુ શાસન કહો તો એકહથ્થુ શાસન, પણ નિર્વિવાદ હકીકત છે કે શ્રીની પહેલા કે પછી એવી કોઈ અભિનેત્રી બોલિવુડમાં નથી આવી જેને મેઇન લીડમાં રાખીને આટાઆટલી ફિલ્મો બની હોય. (બચ્ચનસા સાથે શ્રીએ મોડે મોડે ૧૯૯૩માંખુદા ગવાહકરેલી, પણ એય પોતાની શરતે. શરૂઆતમાં વાર્તામાં તેના માટે ફક્ત બીગ બીની પત્નીનો રોલ હતો પણ શ્રીની ડિમાન્ડ પર એને ડબલ રોલ ફાળવાયો અને શ્રીની દીકરી પણ શ્રી બની.)

બીજું, અભિનયની જે રેન્જ શ્રીએ બતાવી, જે વૈવિધ્યપૂર્ણ રોલ્સ એણે ભજવી બતાવ્યા પણ અભૂતપૂર્વ ગણાય. દુનિયાના કોઈપણ ખૂણે, કોઈપણ લેવલે અભિનય કરનાર વ્યક્તિ એક બ્રહ્મોક્તિ સાથે સંમત થશે કે, ‘અભિનયમાં કોમેડી જેવું અઘરું કામ બીજું એકેય નથી.(કોમેડી ઇઝ સિરિયસ બિઝનેસ).’ અને શ્રી સિરિયસ બિઝનેસમાંએક્કીહતી. ‘ગુરુદેવજેવા એના ઓછા જાણીતા કોમિક પરફોર્મન્સ બાજુ પર મૂકો અને ફક્તમિસ્ટર ઇન્ડિયાઅનેચાલબાઝને યાદ કરો તોય એક જુઓ ને એક ભૂલો એવા કોમેડી સીન્સની ધમાચકડી બોલાવી હતી એણે. ‘ચાલબાઝનાકિસીકે હાથ ના આયેગી યે લડકી…’ જેવા સોંગમાં તો એનો ડાન્સ પણ કોમિક હતો. ડાન્સમાંય કોમેડી કરવી તો લેજેન્ડનું કામ. (હું ખુદ એકથી વધુશેરી નાટકકરી ચૂક્યો છું અને એકથી વધુ વાર કોમેડી કેરેક્ટર્સ ભજવ્યા છે, એટલે ખબર તો મનેય પડે કે દર્શકને હસાવવા કેટલા મુશ્કેલ છે.) શ્રીની કોમિક ટાઇમિંગ અત્યંત પરફેક્ટ હતી. (બીજે નંબરે જુહી ચાવલા આવે. અને બેથી સારી કોમેડી કોઈ કરતાં કોઈ અભિનેત્રી નથી કરી શકી. એમના પહેલા, એમના પછી.)

શ્રી જેના માટે બહુ જાણીતી થયેલી ચુલબુલાપણુહિન્દી ફિલ્મોમાં સૌપ્રથમ ગીતા બાલી લાવેલી. મુમતાઝે એને ઓર નીખાર્યું. હેમા માલિની અને રેખાએ પરંપરા જાળવી રાખી, અને શ્રીદેવી એને એની ચરમસીમા પર લઈ ગઈ. ‘બબલીનેસને એણે એટલી બખૂબી એનકેશ કરી કે એના પ્રભાવમાં આવી, એની કોપી કરી કરીને કંઈકેટલી કરિશ્મા કપૂરો, શિલ્પા શેટ્ટીઓ અને ઉર્મિલા માતોંડકરો સ્ટાર બની ગઈ.

૧૯૯૭માંજુદાઈઆપીને શ્રી બોલિવુડથીજુદીથઈ ગઈ અને એનેમિસકરવાનો લાંબો સમય શરૂ થયો. ખાલીપાના દોરમાંમનીષા કોઈરાલા’, ‘રાની મુખરજીઅનેવિદ્યા બાલનના ગંભીર અભિનયને ગમાડ્યો, પણ સિલ્વર સ્ક્રીનને ઝળાંહળાં કરી મૂકતી દૈવી પ્રતિભા તો શ્રી સિવાય કોણ લાવી શકે. શ્રીજેવીદેખાતી હોવાથી પ્રિયંકા ચોપરા ગમતી થઈ. શ્રી જેવો ચહેરો રોજિંદી લાઇફમાં, ભીડમાં ક્યાંક દેખાઈ જાય તોય જડ બનીને ચહેરાને તાકી રહેવાય, એટલી હદે શ્રી-ભક્તિ જળવાઈ રહી.

૧૫ વર્ષોનો વનવાસ આખરે ત્યારે પૂરો થયો જ્યારે શ્રીએઇંગ્લિશ વિંગ્લિશથી કમબેક કર્યું. (લાંબા સ્વૈચ્છિક વેકેશેન દરમિયાન એણે પેઇન્ટિંગનો શોખ કેળવ્યો અને એક્ટિંગની જેમ સબ્જેક્ટમાંય અવ્વલ રહી. શ્રી ઉપરાંત સલ્લુ મિયાં અને રાઇટર-ડિરેક્ટર સંજય છેલ પણ બહુ સરસ પેઇન્ટિંગ બનાવે છે.) ‘ઇંગ્લિશ વિંગ્લિશને બહુ સરસ રિવ્યૂ મળ્યા, પણ શ્રી હોય પછી રિવ્યૂ-ફિવ્યૂની કોને ફિકર! ફિલ્મ જોઈ અને લાગ્યું કે આટલા વર્ષોની જુદાઈની કસર એણે એક ફિલ્મમાં પૂરી કરી દીધી હતી. કેટલો સહજ અભિનય! કેટલો સિમ્પલ દેખાવ! છતાં એટલી અસરકારક જેટલી દાયકાઓ પહેલા હતી.

આવી અભિનય-સામ્રાજ્ઞી શ્રીદેવીની તાજી રિલિઝ તેમોમ’. અનેમોમજોઈને ફરી એક વાર માનવું પડે કે શ્રી ખરેખર ભૂતો ભવિષ્યતિછે. યુવાનીમાં કદમ મૂકતી દીકરી આર્યા (સજલ અલી) પર ગેંગ રેપ થાય અને સબૂતોને અભાવે આરોપીઓ કોર્ટમાંથી નિર્દોષ છૂટી જાય, તો ઘૂંઘવાતી મા(શ્રીદેવી) શું કરી શકે..? બદલો લેવા જંગે ચઢે..? હા, જંગે ચઢે, પણ અહીં કોઈ ખુલ્લી તલવાર સાથે દુશ્મનને રહેંસી નાંખવા મેદાને પડેલી, ચીખતી-ચિલ્લાતી ટિપિકલ ફિલ્મી મધરની વાત નથી. વાત છે એક અત્યંત બુદ્ધિશાળી સ્ત્રીને, જે સાવકી મા હોવા છતાં પોતાની અપહ્યત દીકરીને થયેલા અન્યાયનો પ્રતિશોધ લેવા જોરદાર પ્લાનિંગ સાથે આગળ વધે છે. પ્લોટ જાણીતો હોવા છતાં મઝા જોવાની છે કે વેર કઈ રીતે વળાય છે.

ઇન્ટરવલ પહેલા ઇમોશનલ ફેમિલી ડ્રામા લાગતી ફિલ્મ સેકન્ડ હાફમાં થ્રિલરનું રૂપ લે છે. ‘વી ફોર વેન્ડેટાને ન્યાયે યુદ્ધે ચડેલી મા, એને મદદ કરતો જાસૂસ(નવાઝુદ્દિન સિદ્દીકી) અને કાયદાનું રક્ષણ કરવા મથતો પોલિસ ઓફિસર(અક્ષય ખન્ના). ત્રણેએ ધૂંઆધાર એક્ટિંગ કરી છે. કરિના કપૂરનો સ્પષ્ટ પ્રભાવ ધરાવતી સજલ અલી(ફ્રોમ પાકિસ્તાન) અને શ્રીનો પતિ બનતો અદનાન સિદ્દીકી (અગેઇન ફ્રોમ પાકિસ્તાન) પણ સરસ. અભિમન્યુ સિંહની શેતાનીયત જોરદાર. બાકીના કલાકારો પણ ઇફેક્ટિવ. જોકે, ‘મોમઅલ્ટિમેટલી શ્રીની ફિલ્મ છે. એક મધરની હેલ્પલેસનેસ એણે જે રીતે દેખાડી છે અભિનયના એક નવા ચેપ્ટર સમાન છે. ક્રાઇમ કરવા નીકળી તો છે, પણ કોઈનું ખૂન કરવું એમ કંઈ આસાન છે..? સ્કૂલમાં બાયોલોજી પઢાવતી, સામાજિક કાર્ય કરતી મધ્યવયસ્ક મહિલા કોઈની હત્યા કરવા સુધી જઈ શકે..? અવઢવ, બેબસી, ઘૂટન, ડર શ્રીદેવીએ અત્યંત બારીકાઈથી દર્શાવ્યા છે, એટલી હદે કે ક્રાઇમ કરતી વખતે એની ધ્રૂજારી દર્શક તરીકે તમે રીતસર ફીલ કરી શકો.

ફિલ્મનો એક્ટિંગ ડિપાર્ટમેન્ટ જેટલો તગડો છે એટલા મજબૂત અન્ય પાસાં પણ છે. કેમેરાવર્ક સુપર્બ. ડાયલોગ્સ ફેન્ટાસ્ટિક. ઇન્ટરવલ પછી આવતાકહાની મેં ટ્વિસ્ટઅણધાર્યા હોવા છતાંવાઉફેક્ટરવાળા. રહેમાનસરનું બેકગ્રાઉન્ડ મ્યુઝિક સોલ્લિડ. રેપના સીનમાં કંઈ નથી બતાવ્યું. છોકરીને ઊઠાવીને કારમાં ખેંચી લેવાય અને પછીરસ્તા પર વહી જતી કારનો ટોપ પોઝ અને રુંવાડા ખડા કરી દેતું બેકગ્રાઉન્ડ મ્યુઝિક. માય ગોડ! એટલો અસરકારક બન્યો છે સીન કે અહીં વર્ણવી ના શકાયએટલો ઇફેક્ટિવ ક્લાઇમેક્સ પણ. પહેલી ફિલ્મ હોવા છતાં ડિરેક્ટર રવિ ઉદયવારે જે રીતે કલાકારો પાસે કામ લીધું છે અને પરિચિત હોવા છતાં વાર્તાને જે ટ્રિટમેન્ટ આપી છે કાબિલેદાદ છે. (આજ વાર્તા પરથી રવિના ટંડન સ્ટારરમાતૃથોડા દિવસો અગાઉ આવીને ઊડી ગઈ. ૧૯૭૮માં રિલિઝ થયેલી ધ્રૂજાવી દે એવીઆઇ સ્પિટ ઓન યોર ગ્રેવ’[કેટલું અદ્ભુત ટાઇટલ- ‘હું તારી કબર પર થૂંકું છું’]ના પડછાયા પણમોમમાં દેખાય છે.) ઘણા સીન્સમાં કલાકારોના મોંમા ડાયલોગ્સ મૂકવાને બદલે એમણે ખામોશીનેબોલવાદીધી અને સીન્સ ખાસ્સા પ્રભાવક બન્યા છે.


કુલ મળીનેમોમસેન્સીટિવ દર્શકો માટે મસ્ટ સી મૂવી છે. ફક્ત મનોરંજન માટે ફિલ્મો જોનારાને કદાચ ગંભીર લાગશે. મારા તરફથી પાંચમાંથી . સ્ટાર્સ. ‘મિસ્ટર ઇન્ડિયા આવે ત્યાં સુધી શ્રી મેમને મિસ કરવાનું જારી રહેશે